Nguyên tố Rhodium: Kim loại quý hiếm nhất thế giới

Trong thế giới kim loại quý, vàng, bạch kim thường là những cái tên được nhắc đến nhiều nhất với vẻ đẹp và giá trị vĩnh cửu. Tuy nhiên, tồn tại một “vị vua” thầm lặng, nguyên tố có giá trị vượt xa tất cả, nhưng lại ít được công chúng biết đến. Đó chính là nguyên tố Rhodium. Hãy cùng Watchstore tìm hiểu chi tiết hơn trong bài viết dưới đây.

1. Nguyên tố Rhodium là gì?

Rhodium, với ký hiệu hóa học là Rh và số hiệu nguyên tử 45 trong bảng tuần hoàn. Đây là kim loại chuyển tiếp cực kỳ hiếm, cứng, có màu trắng bạc và rất bền. Nó là thành viên của nhóm Platin (PGMs), gồm sáu nguyên tố kim loại quý có các tính chất vật lý và hóa học tương tự nhau, bao gồm Platin, Palladium, Ruthenium, Iridium, Osmium và Rhodium.

Được phát hiện vào năm 1803 bởi nhà hóa học người Anh William Hyde Wollaston, ngay sau khi ông tìm ra Palladium, Rhodium được chiết xuất từ mảnh quặng bạch kim có nguồn gốc từ Nam Mỹ. Tên gọi của nguyên tố bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp “rhodon,” có nghĩa là hoa hồng. Một trong những hợp chất clo của nó khi hòa tan trong nước sẽ tạo ra dung dịch có màu đỏ hồng tuyệt đẹp. Sự quý hiếm tột bậc chính là yếu tố đầu tiên định hình nên giá trị của kim loại này trên thị trường toàn cầu.

2. Lý giải sức hút của Rhodium qua các đặc tính vật lý và hóa học vượt trội

Sức hấp dẫn của Rhodium không chỉ đến từ sự khan hiếm mà còn bắt nguồn từ chính những đặc tính của nó. Những phẩm chất này không chỉ làm nên giá trị thẩm mỹ mà còn là chìa khóa cho các ứng dụng công nghệ cao không thể thay thế. Để hiểu rõ hơn, chúng ta sẽ cùng đi sâu vào hai khía cạnh quan trọng: tính chất vật lý và tính chất hóa học.

2.1. Tính chất vật lý nổi bật

Về mặt vật lý, Rhodium sở hữu màu trắng bạc sáng, có độ phản chiếu cực kỳ cao, thậm chí còn sáng hơn cả bạc. Đặc tính này giúp nó mang lại vẻ ngoài lấp lánh và sang trọng khi được sử dụng làm lớp mạ cho trang sức.

Rhodium cũng là kim loại rất cứng và bền, với độ cứng 6.0 trên thang Mohs, giúp nó có khả năng chống trầy xước và mài mòn vượt trội. Thêm vào đó, với nhiệt độ nóng chảy rất cao, lên tới 1.964°C, và nhiệt độ sôi 3.695°C. Nó có thể chịu được những điều kiện khắc nghiệt nhất mà không bị biến dạng.

Giảm giá!

Đồng hồ Casio MTP-1374L-1AVDF 43.5MM giá tốt

1.702.500 ₫

2.270.000đ -25%

4.95

• Đã bán 1,3k

So sánh

Giảm giá!

Carnival 41mm Nam 8131G-VT-TT

4.319.000 ₫

6.170.000đ -30%

• Đã bán 2

So sánh

Giảm giá!

Olym Pianus 42mm Nam OP990-45ADGS-GL-D

6.776.000 ₫

8.800.000đ -23%

5.00

• Đã bán 356

So sánh

Giảm giá!

Rolex 40mm Nam M126621-0002

417.500.000 ₫

440.000.000đ -5%

So sánh

Giảm giá!

Citizen 39mm Nam BI5006-81L

3.508.000 ₫

4.385.000đ -20%

5.00

• Đã bán 77

So sánh

2.2. Tính chất hóa học đặc trưng

Nếu tính chất vật lý của Rhodium gây ấn tượng mạnh, thì tính chất hóa học của nó lại càng đáng kinh ngạc hơn. Đây là một trong những kim loại có độ trơ hóa học cao nhất. Nó hoàn toàn không bị ăn mòn bởi không khí, độ ẩm và hầu hết các loại axit mạnh, kể cả “vua của các loại axit” là nước cường toan (aqua regia) ở điều kiện thường.

Sự bền bỉ phi thường này làm cho nó trở thành lớp bảo vệ lý tưởng chống lại quá trình oxy hóa và xỉn màu. Ngoài ra, khả năng hoạt động như chất xúc tác hiệu quả của nguyên tố Rhodium chính là đặc tính hóa học quan trọng nhất, mở đường cho những ứng dụng mang tính cách mạng.

3. Những ứng dụng đắt giá khiến nguyên tố Rhodium

Từ những đặc tính ưu việt đó, Rhodium đã tìm thấy vị trí không thể thiếu trong nhiều lĩnh vực công nghệ cao và đời sống. Những ứng dụng này chính là câu trả lời cho việc tại sao một nguyên tố hiếm lại được săn lùng và có nhu cầu cao đến vậy, đẩy giá trị của nó lên mức kỷ lục.

3.1. Ngành công nghiệp ô tô: “trái tim” của bộ chuyển đổi xúc tác

Đây là ứng dụng quan trọng và chiếm tỷ trọng lớn nhất, tiêu thụ khoảng 80-90% tổng nguồn cung Rhodium toàn cầu. Trong các phương tiện giao thông hiện đại, kim loại này đóng vai trò là “trái tim” của bộ chuyển đổi xúc tác ba chiều. Nhiệm vụ của nó là xử lý các khí thải độc hại.

Cụ thể, Rhodium là chất xúc tác cực kỳ hiệu quả trong việc khử oxit nitơ (NOx) – một loại khí gây ô nhiễm không khí nghiêm trọng và tạo ra mưa axit – thành khí nitơ (N₂) vô hại. Không có kim loại nào khác có thể thực hiện chức năng này hiệu quả và bền bỉ như Rhodium trong điều kiện nhiệt độ cao của hệ thống xả.

3.2. Chế tác trang sức cao cấp: lớp mạ hoàn hảo

Bạn có bao giờ thắc mắc tại sao trang sức vàng trắng hoặc bạc cao cấp lại có vẻ ngoài sáng bóng, lấp lánh và lâu bị xỉn màu không? Câu trả lời thường nằm ở một lớp mạ Rhodium mỏng.

Lớp mạ này không chỉ mang lại màu trắng sáng rực rỡ, mà còn tạo ra lá chắn bảo vệ, giúp trang sức chống trầy xước, chống ăn mòn. Đặc biệt, chất liệu phù hợp với những người có làn da nhạy cảm do Rhodium không gây dị ứng. Hiện nay, chất liệu này được hãng Rolex lừng danh sử dụng để chế tác mặt số đồng hồ, mang đến hiệu ứng độc đáo.

3.3. Các ứng dụng công nghiệp quan trọng khác

Ngoài hai lĩnh vực chủ đạo trên, sự bền bỉ và ổn định của Rhodium còn được tận dụng trong nhiều ngành công nghiệp khác. Nó được dùng để chế tạo các nồi nung trong sản xuất sợi thủy tinh và kính phẳng do khả năng chịu nhiệt độ cực cao.

Trong ngành điện tử, Rhodium được dùng làm vật liệu cho các tiếp điểm điện cao cấp, đảm bảo kết nối ổn định và không bị ăn mòn theo thời gian. Ngành hàng không vũ trụ cũng sử dụng nó trong các tua-bin đòi hỏi độ bền và hiệu suất đỉnh cao.

Xem thêm: Clepsydra là gì? Khám phá đồng hồ nước – cỗ máy thời gian cổ xưa

4. Rhodium: “siêu sao” thầm lặng trên thị trường kim loại quý

Bên cạnh giá trị ứng dụng, Rhodium còn là cái tên gây tò mò và đầy quyền lực trên các sàn giao dịch kim loại quý. Nó không được giao dịch phổ biến như vàng hay bạc nhưng những biến động giá của nó lại có thể khiến cả thị trường phải kinh ngạc. Hãy cùng phân tích các yếu tố kinh tế đã biến nó thành kim loại đắt nhất hành tinh.

4.1. Tại sao Rhodium lại đắt đỏ đến vậy?

Giá trị khổng lồ của Rhodium được quyết định bởi ba yếu tố chính:

• Sự khan hiếm tột độ. Rhodium hiếm hơn vàng khoảng 100 lần và sản lượng khai thác hàng năm chỉ bằng một phần rất nhỏ so với vàng hay bạch kim.
• Nguồn cung tập trung. Nó không được khai thác trực tiếp mà là sản phẩm phụ của quá trình khai thác bạch kim và niken, với hơn 80% sản lượng toàn cầu đến từ quốc gia duy nhất là Nam Phi. Bất kỳ sự gián đoạn nào về chính trị hay sản xuất ở đây đều có thể gây chấn động thị trường.
• Nhu cầu cao và không có sản phẩm thay thế hiệu quả, đặc biệt là từ ngành công nghiệp ô tô với các tiêu chuẩn khí thải ngày càng khắt khe.

4.2. Biểu đồ giá Rhodium lịch sử và phân tích xu hướng

Nhìn lại lịch sử, giá Rhodium nổi tiếng với sự biến động cực kỳ mạnh. Thị trường của nó khá “mỏng,” nghĩa là có ít người tham gia mua bán hơn so với vàng, khiến giá có thể tăng vọt hoặc lao dốc chỉ trong thời gian ngắn.

Đã có những thời điểm giá Rhodium tăng gấp hàng chục lần chỉ trong vòng một vài năm do sự mất cân bằng cung-cầu, sau đó lại điều chỉnh mạnh. Xu hướng giá trong tương lai sẽ tiếp tục phụ thuộc chặt chẽ vào các quy định về khí thải trên toàn cầu và sự phát triển của xe điện, yếu tố có thể làm thay đổi nhu cầu về bộ chuyển đổi xúc tác.

4.3. Có nên đầu tư vào Rhodium không?

Đầu tư vào Rhodium được xem là sân chơi chỉ dành cho các nhà đầu tư chuyên nghiệp và am hiểu rủi ro. Không giống như vàng, bạn không thể dễ dàng mua bán Rhodium tại các cửa hàng trang sức. Việc đầu tư thường được thực hiện thông qua việc mua các thỏi kim loại vật chất từ các nhà cung cấp chuyên biệt hoặc thông qua một số ít các quỹ đầu tư (ETF). Rủi ro lớn nhất đến từ tính thanh khoản thấp và biên độ chênh lệch mua-bán rộng. Do đó, đây là một kênh đầu tư mang tính đầu cơ cao, đòi hỏi sự nghiên cứu kỹ lưỡng và không dành cho số đông.

5. Giải đáp thắc mắc: mọi điều bạn cần biết về Rhodium

Khi tìm hiểu về một nguyên tố đặc biệt như Rhodium, chắc hẳn bạn sẽ có nhiều câu hỏi. Dưới đây là phần giải đáp cho những thắc mắc phổ biến nhất.

Câu hỏi 1: Rhodium có độc hại không?

Ở dạng kim loại nguyên chất, Rhodium là trơ và được coi là không độc hại. Tuy nhiên, một số hợp chất hóa học của nó có thể có độc tính và cần được xử lý cẩn thận trong môi trường công nghiệp.

Câu hỏi 2: Tại sao người ta không làm trang sức bằng Rhodium nguyên khối? 

Có hai lý do chính. Thứ nhất, giá của nó quá cao, khiến một món trang sức bằng Rhodium nguyên khối sẽ có giá trên trời. Thứ hai, Rhodium rất cứng và có nhiệt độ nóng chảy cao, làm cho việc chế tác trở nên vô cùng khó khăn và tốn kém. Do đó, mạ Rhodium là giải pháp kinh tế và hiệu quả hơn nhiều.

Câu hỏi 3: Lớp mạ Rhodium trên trang sức tồn tại được bao lâu? 

Độ bền của lớp mạ phụ thuộc vào độ dày của nó và tần suất sử dụng, mức độ tiếp xúc với hóa chất hay ma sát. Đối với một chiếc nhẫn đeo hàng ngày, lớp mạ có thể cần được làm mới sau mỗi 1-2 năm để duy trì vẻ sáng bóng hoàn hảo.

Tóm lại, nguyên tố Rhodium là minh chứng hùng hồn cho việc giá trị không phải lúc nào cũng đi đôi với sự nổi tiếng. Với những đặc tính độc nhất và vai trò không thể thiếu trong các công nghệ quan trọng, nó xứng đáng với vị thế là một trong những vật chất quý giá nhất mà con người từng biết đến.